Bram Boesschen Hospers
Wat ik het interessantste aan de geschiedenis vind, is dat we er iets van kunnen leren. Wanneer wij historische ontwikkelingen nader onderzoeken, kunnen wij ons bewuster worden van onze huidige situatie en kunnen we ons afvragen of datgene dat wij vanzelfsprekend vinden wel oké is.
Een tendens die nooit serieus wordt bekritiseerd door historici is volgens mij één van de meest kwalijke ontwikkelingen in de huidige westerse wereld, de ‘intellectuele muziekcrisis’. Ik zou elke belangrijke filosoof, componist of musicus kunnen aanhalen om aan te tonen dat ons huidige luistergedrag op het diepste dieptepunt uit de hele geschiedenis is beland. Maar laat ik mij beperken tot wellicht de belangrijkste (en ook de meest elitaire) componist van de 19de eeuw, Robert Schumann.
Schumann (1810-1856) begon zijn studietijd met rechten en werd bovendien lid van het corps in Heidelberg. Zijn curator raadde hem deze studie aan, maar na een concert van de vioolvirtuoos Paganini bijgewoond te hebben, besloot hij op 19-jarige leeftijd zijn leven volledig aan de muziek te wijden. Hij ergerde zich ontzettend aan de muziek die hij om zich heen hoorde. Popmuziek was de geestdodende, rottende, smakeloze norm. Niet eens de norm van ‘het volk’, maar ook die van de universitaire intellectuelen! Zij wisten toch wel beter? Schumann was geheel in de geest van de ‘Hoge Kunst’ en zoals het een elitaire adolescente purist betaamt, trapten hij en een paar kunstenaarsvrienden zo hard mogelijk tegen de populaire cultuur aan. Ze richtten de Davidsbund op. Deze bond streed net als de bijbelse David tegen de ‘Philistern’: in Schumanns geval de koppige, conformistische en geestelijk onbeweeglijke personen. De niet-populaire muziek moest en zou overwinnen.
Schumann liet het niet zitten bij een geheim kunstenaarsgroepje. De Davidsbund was slechts een romantisch ideaal. Een aantal jaren later startte Schumann het Neue Zeitschrift für Musik, dat overigens tot op de dag van vandaag bestaat. Kunst die uit Beethovens geest ontsproot (of die van Bach, Chopin, etc.) moest erkend worden. Tevens moest opgemerkt worden uit welke rijke muzikale bron er nieuwe schoonheden zouden kunnen ontstaan, om de tegenwoordige norm te bestrijden.
Zoals we weten bleef het bij Schumann niet bij woorden alleen. Hij is verworden tot één van de belangrijkste romantische componisten. Zijn idealen, zijn woorden heeft hij omgezet in kunst en daar, tussen de noten, vind je zijn oorspronkelijke doel van de Davidsbund terug: ‘luister mensen, zo moet muziek klinken.’
Wat hebben wij tegenwoordig een Schumann nodig! Klassieke muziek wordt nog steeds gemaakt, maar ze blijft binnen de muren van de conservatoria hangen. En als ze al gespeeld wordt in de concertzalen, moet ze een zo groot mogelijk publiek aanspreken. Popmuziek, de huidige norm, is kwalitatief zo erbarmelijk dat de factor ‘muziek’ haast verdwenen is: alles draait om effect, herhaling en voorspelbaarheid. Het probleem is dat klassieke muziek tegenwoordig te ingewikkeld is, zelfs voor de hoger ontwikkelden.
Intellectuelen, stap toch eens die drempel over en verdiep je in echte muziek! Schumann is een goed begin.
